Waarom plannen en organiseren cruciaal is
Plannen en organiseren gaat verder dan alleen het bijhouden van een agenda. Het draait om het ontwikkelen van inzicht in:
- Wat er gedaan moet worden (doelen stellen),
- Wanneer het gedaan moet worden (tijdsplanning),
- Hoe het werk verdeeld kan worden over beschikbare tijd.
Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat leerlingen die goed kunnen plannen, betere leerresultaten behalen. Onderzoek van Duckworth & Seligman (2005) benadrukt bijvoorbeeld dat zelfdiscipline en het vermogen om vooruit te plannen belangrijker zijn voor schoolsucces dan IQ.
Daarnaast wijst neuropsychologisch onderzoek uit dat executieve functies, waaronder plannen, een belangrijke rol spelen bij het omgaan met complexe taken en het reguleren van gedrag (Diamond, 2013).
Praktische aanpak in groep 8
De leerlijn “Leren denken & leren leren – wel en niet doen” (Machielsen, 2021) beschrijft een praktische manier om leerlingen stapsgewijs te leren plannen en organiseren. Hieronder volgen de belangrijkste adviezen voor leerkrachten van groep 8 leerlingen:
1 Werken met een planner of agenda
Laat elke leerling werken met een agenda waarin twee pagina’s per week worden gereserveerd. Hierin noteert de leerling:
- Welke opdrachten of vakken die week aandacht nodig hebben (minimaal drie vakken).
- Wanneer ze deelnemen aan instructiemomenten.
- Welke persoonlijke verplichtingen er buiten school zijn.
Dit laatste helpt leerlingen inzicht te krijgen in de hoeveelheid tijd die ze daadwerkelijk beschikbaar hebben. Het stimuleert tijdsbewustzijn, een belangrijke vaardigheid voor de middelbare school.
Tip: Laat leerlingen ook kort reflecteren op hun planning door wekelijks te noteren wat goed ging en wat beter kan. Zo leren ze rekening houden met eerdere ervaringen.
2. Het aanleren van huiswerkgewoonten
Maak het normaal dat werk dat tijdens schooltijd niet afkomt, automatisch als huiswerk wordt genoteerd. Hierdoor wordt eigenaarschap gestimuleerd: de leerling is zelf verantwoordelijk voor het bijhouden van zijn taken.
Het is niet nodig om leerlingen hier telkens aan te herinneren – het doel is dat ze leren zelfstandig verantwoordelijkheid te nemen.
3 Samen doelen stellen
Op maandag kan de leerkracht inzicht geven in de leerdoelen voor drie kernvakken. Leerlingen bepalen dan:
- Waar ze nog extra instructie bij nodig hebben,
- Waar ze zelfstandig aan de slag kunnen met verwerking of huiswerk.
Dit stimuleert keuzevrijheid en autonomie, belangrijke motivatiefactoren volgens de zelfdeterminatietheorie (Deci & Ryan, 2000).
4. De focus op het proces, niet op de perfectie
Geef positieve feedback op het maken van een planning, ongeacht hoe goed de uitvoering is. Het aanleren van plannen is een vaardigheid die door oefening en herhaling groeit. Door de nadruk te leggen op inspanning en groei, ondersteun je een groeimindset (Dweck, 2006).
Het is niet nodig om leerlingen hier telkens aan te herinneren – het doel is dat ze leren zelfstandig verantwoordelijkheid te nemen.
Waarom dit werkt
Het aanleren van plannen en organiseren werkt op meerdere niveaus:
- Cognitief: leerlingen leren complexe taken opdelen en prioriteren.
- Sociaal-emotioneel: het vermindert stress doordat leerlingen meer grip ervaren op hun schoolwerk.
- Motivationeel: door autonomie te geven, voelen leerlingen zich meer eigenaar van hun leerproces.
Uit onderzoek blijkt dat leerlingen die goed plannen minder last hebben van uitstelgedrag en beter omgaan met de toegenomen werkdruk in de brugklas (Boekaerts & Corno, 2005).
Conclusie en vervolg
Het aanleren van plannen en organiseren in groep 8 vormt een stevige basis voor een succesvolle start in het voortgezet onderwijs. Deze vaardigheden komen optimaal tot hun recht binnen Expeditie Brugklas, een programma waarin leerlingen op ontdekkingstocht gaan naar hun eigen talenten, denkvaardigheden en effectieve leerstrategieën. Door de praktische leerlijn Leren denken & leren leren in de klas te combineren met de rijke, ervaringsgerichte activiteiten van Expeditie Brugklas, ontstaat er een krachtig geheel. Leerlingen krijgen niet alleen inzicht in hoe ze hun schoolwerk kunnen plannen en organiseren, maar ook in wie ze zijn en hoe ze met nieuwe uitdagingen kunnen omgaan. Zo wordt de overstap naar de middelbare school niet alleen een spannende fase, maar vooral een inspirerende en zelfverzekerde start van een nieuw hoofdstuk in hun leerreis.
In het volgende artikel uit deze reeks duiken we dieper in het thema denkvermogen, waarbij leerlingen van groep 8 bewust leren na te denken over hun eigen denkproces, waarbij ze plannen leren maken, uitvoeren, evalueren en bijstellen om problemen strategisch en kritisch op te kunnen lossen.
Bronnen
- Machielsen (2021). Wat wel en niet te doen met doelen Leren denken & Leren Leerkrachtgedrag bij niveau 8.
- Zimmerman, B.J. (2002). Becoming a Self-Regulated Learner: An Overview. Theory Into Practice, 41(2), 64-70.
- Duckworth, A.L., & Seligman, M.E.P. (2005). Self-Discipline Outdoes IQ in Predicting Academic Performance of Adolescents. Psychological Science, 16(12), 939-944.
- Diamond, A. (2013). Executive Functions. Annual Review of Psychology, 64, 135-168.
- Deci, E.L., & Ryan, R.M. (2000). Self-Determination Theory and the Facilitation of Intrinsic Motivation, Social Development, and Well-Being. American Psychologist, 55(1), 68-78.
- Dweck, C.S. (2006). Mindset: The New Psychology of Success.
- Boekaerts, M., & Corno, L. (2005). Self‐Regulation in the Classroom: A Perspective on Assessment and Intervention. Applied Psychology, 54(2), 199-231.
