Denkvermogen – Strategisch en doelgericht leren
Denken over denken
Denkvermogen gaat over metacognitie: het vermogen van leerlingen om na te denken over hun eigen denkproces. Leerlingen die dit beheersen, kunnen problemen analyseren, strategieën kiezen en evalueren of hun aanpak effectief was.
Metacognitie is een sleutel tot diep leren, waarbij leerlingen niet alleen informatie onthouden, maar ook begrijpen hoe ze deze kennis kunnen toepassen. Wanneer een opdracht complex is, bepalen met name de metacognitieve vaardigheden het leerresultaat en niet het intellectuele vermogen (Hattie, 2009).
In groep 8 helpt dit leerlingen om zelfstandiger te worden en kritisch te denken. Dit sluit aan bij de vaardigheden die ze nodig hebben in de brugklas, waar de complexiteit van opdrachten toeneemt.
De PDCA-cirkel als hulpmiddel
De bron “Leren denken & leren leren – wel en niet doen” (Machielsen, 2021) adviseert het gebruik van de PDCA-cirkel om leerlingen te begeleiden in hun denkproces:
- P (Plan): Bedenk een plan voor je aanpak;
- D (Do): Voer het plan uit;
- C (Check): Controleer en evalueer het resultaat;
- A (Act): Pas het plan aan voor een volgende keer.
Dit model leert leerlingen dat fouten onderdeel zijn van leren en dat strategieën verbeterd kunnen worden door reflectie.
Sociaal-emotionele verbinding: de 5 G’s
Dit helpt hen om effectiever te reageren op uitdagende situaties, zoals samenwerken of toetsen maken.
Niet voordoen, maar vragen stellen
Waarom dit belangrijk is
Expeditie Brugklas
Denkvermogen vormt de brug tussen kennis en zelfregulatie. Het stelt leerlingen in staat hun eigen leerproces te sturen en hun aanpak te verbeteren. Ook in Expeditie Brugklas komt dit onderdeel terug: leerlingen worden tijdens dit programma uitgedaagd om in nieuwe, onbekende situaties strategieën te bedenken en toe te passen. Na elk onderdeel van de expeditie wordt er stilgestaan bij het leerproces door verbanden te leggen tussen de opgedane kennis en de ervaringen. Zo ervaren zij in een realistische context hoe belangrijk het is om de tijd te nemen om te reflecteren. Dit bereidt hen niet alleen inhoudelijk, maar ook mentaal en sociaal voor op de overstap naar het voortgezet onderwijs, waar zelfstandigheid en strategisch handelen steeds belangrijker worden.
Bronnen
- Machielsen (2021). Wat wel en niet te doen met doelen Leren denken & Leren; Leerkrachtgedrag bij niveau 8.
- Hattie, J. (2009). Visible learning: A synthesis of over 800 meta-analyses relating to achievement. Routledge.
- Veenman, M.V.J., Van Hout-Wolters, B.H.A.M., & Afflerbach, P. (2006). Metacognition and learning: Conceptual and methodological considerations. Metacognition and Learning, 1(1), 3-14.
