Verantwoording en inhoudelijke onderbouwing

We zullen hier inzoomen op cultiveren van de samenwerking. Wanneer je meer wilt weten over de andere domeinen, dan verwijzen we je naar De verbindende schoolleider.

De hefbomen binnen ‘cultiveren van de samenwerking’ zijn:

• groeicultuur;
• lerend leiderschap;
• verander- en verbetercapaciteit vergroten;
• collegiaal leren.

Groeicultuur 

Organisaties die leren en die innovatie en actie ondersteunen, zorgen voor een cultuur van ontwikkeling. Leiders die over een groeimindset beschikken, ontwikkelen verbeter- en verandercapaciteit bij anderen en helpen hen om het onvoorstelbare te bereiken.

Lerend leiderschap 

Als leiders betere leerprestaties willen bereiken, dan horen zij invloed uit te oefenen op de cultuur en de processen die doelgericht samen leren en samenwerken ondersteunen. Ontwikkel een cultuur waarin van alle leraren wordt verwacht dat ze voortdurend blijven leren en neem daarin zelf het voortouw. Richt je op het creëren van ondersteuning die zorgt voor samenwerking tussen leraren, informatie-uitwisseling en teamvorming. Maximaliseer de impact op de leerprestaties door de focus en het gesprek onophoudelijk te richten op onderwijskwaliteit. Creëer collectief begrip en betrokkenheid rondom de prioriteiten.

Verander- en verbetercapaciteit vergroten 

Het vergroten van verander- en verbetercapaciteit gaat over het toegenomen vermogen van medewerkers uit alle lagen van het onderwijssysteem om de onderwijskundige veranderingen uit te voeren.

Collegiaal leren 

Als je de organisatie wilt veranderen, dan moet je zowel aandacht besteden aan de kwaliteit van de verbeter- en verandercapaciteit als aan de mate van collegiaal leren. Het herhalen van cycli van collegiaal ontwerp, uitvoering en reflectie is een krachtige manier om begrip, vaardigheden en betrokkenheid te creëren, waardoor er een duurzame aanpak ontstaat.

Het is van belang dat leiders deze vier hefbomen kunnen hanteren om een hefboomeffect te creëren voor samenwerking binnen de organisatie. De indicatoren van de Teamfie zijn mede gebaseerd op bovenstaande hefbomen. Zo onderbouwen we de Teamfie met het praktijkonderzoek van Fullan en Quinn.

Een cultuur van professionele (team)samenwerking: bouwstenen voor verdiepend leren

Een voorbeeld van een onderwijsaanpak waarin de Teamfie bijdraagt aan het proces, is Deep Learning, oftewel verdiepend leren. De grondleggers van deze aanpak zijn Michael Fullan, Joanne Quinn en Joanne McEachen. In Deep Learning in de praktijk: bouwstenen voor verdiepend leren wordt vooral ingegaan op het in praktijk brengen van deze aanpak.

Deep Learning is een voorbeeld van een onderwijsvernieuwing waarbij nauwe professionele samenwerking van leraren de sleutelfactor vormt. De Teamfie geeft inzicht in die professionele samenwerking op basis van de waarderende dialoog. In een implementatieroute naar verdiepend leren helpt de Teamfie om de Deep Learning-voorwaarde van een goed ontwikkelde samenwerkingscultuur inzichtelijk te maken.

In de Deep Learning-aanpak krijgt professionele samenwerking gedetailleerd vorm door middel van de ‘gezamenlijke onderzoekscyclus’. Dit is een cyclus waarin leraren gezamenlijk leeractiviteiten ontwerpen, uitvoeren en evalueren.

Deze reflectieve manier van werken zorgt voor verdiepende gesprekken in het team. Leraren gebruiken de onderzoekscyclus om leerervaringen te ontwerpen. Teams gebruiken deze cyclus om het werk van leerlingen en hun ontwikkelingsgroei gezamenlijk te beoordelen.

Gezamenlijk onderzoek is – in de context van Deep Learning – een proces waarin je samen met collega’s of andere onderwijsprofessionals de bestaande werkwijze, de leeractiviteiten, onder de loep neemt. Het is een krachtige veranderstrategie: ze bevordert professioneel leren en draagt rechtstreeks bij aan een verbeterd leerproces. Gezamenlijk onderzoek is hier een systeembenadering om het leren van leerlingen in te zetten om samenwerkende schoolteams en effectieve scholen te creëren.

Leren samenwerken tussen organisaties

De stellingkaarten en de bijpassende rubrieken van de Teamfie zijn voor een groot deel gebaseerd op het model van Edwin Kaats en Wilfrid Opheij uit Leren samenwerken tussen organisaties.

Q-sort-methode

De Q-sort-methode is goed te gebruiken als je een groot aantal variabelen bij een klein aantal mensen wilt onderzoeken. Zo krijg je een gedetailleerd beeld van hoe mensen over een bepaald onderwerp denken. Op basis hiervan kun je de richting van vervolgstappen bepalen. Het is een methode met zowel kwalitatieve als kwantitatieve eigenschappen. Dat de deelnemers echt na moeten denken over waar ze de stellingkaarten plaatsen, leidt tot bewustwording, wat de kwaliteit van de respons aanzienlijk verhoogt.

Bronnen

Fullan, M., & Quinn, J. (2016). De verbindende schoolleider. Factoren voor samenhang in aanpak. Uitgeverij OMJS/Stichting de Brink.

Kaats, E., & Opheij, W. (2011). Leren samenwerken tussen organisaties: allianties – netwerken – ketens – partnerships. Boom/ Management Impact.

Quinn, J., McEachen, J., Fullan, M., Gardner, M., & Drummy, M. (2020). Deep Learning in de praktijk: bouwstenen voor verdiepend leren. Uitgeverij OMJS.