De discussie over de dalende basisvaardigheden in het Nederlandse onderwijs is actueler dan ooit. Scholen voelen de urgentie om te investeren in lezen, schrijven, rekenen en digitale geletterdheid. Maar wie duurzaam wil verbeteren, moet verder kijken dan methodes en toetsen. De sleutel ligt bij de professionele ontwikkeling van het team: samen leren, samen onderzoeken en samen verbeteren.
De basis op orde begint bij het team
Onderwijsonderzoeker prof. dr. Anje Ros (lector Leren en Innoveren aan Fontys Hogescholen) benadrukt dat het versterken van basisvaardigheden niet alleen vraagt om inhoudelijke kennis, maar vooral om een lerende cultuur in het team.
“Als leraren samen leren over hun onderwijs, onderzoek doen naar wat werkt en met elkaar reflecteren op de effecten bij leerlingen, dan ontstaat duurzame verbetering,” zegt Ros (Ros, 2020).
Het gaat dus niet om losse initiatieven of incidentele studiedagen, maar om structurele samenwerking waarin het team zich richt op een gemeenschappelijk doel. Ros noemt dat ‘professionele leergemeenschappen’ (PLG’s): teams die cyclisch werken aan verbetering van hun onderwijs, op basis van onderzoek en praktijkdata.
Professionele leergemeenschappen als motor voor verbetering
Het werken in een PLG vraagt om structuur en continuïteit. Leraren delen ervaringen, analyseren leerlinggegevens, formuleren samen verbeterdoelen en voeren veranderingen door in de klas. Dit vraagt niet alleen tijd, maar ook een veilige cultuur waarin het normaal is om elkaars lessen te bespreken en samen te reflecteren.
Anje Ros beschrijft in haar onderzoek dat scholen die deze manier van werken volhouden, beter in staat zijn om resultaten op het gebied van basisvaardigheden te verbeteren én vast te houden.
“De kracht zit niet in de snelle interventie, maar in het samen leren over hoe we ons onderwijs beter kunnen maken,” aldus Ros (Ros, 2023).
”
Mijn Leergemeenschap: samen leren met structuur en richting
Het is één ding om te weten dat samenwerking belangrijk is, maar hoe organiseer je dat in de praktijk? Daarvoor ontwikkelde Uitgeverij OMJS de begeleidingsgids Mijn Leergemeenschap.
Deze gids ondersteunt scholen bij het starten, begeleiden en borgen van professionele leergemeenschappen. Teams kunnen binnen Mijn Leergemeenschap:
- Gezamenlijke doelen formuleren rond basisvaardigheden;
- Onderzoekend werken aan onderwijsverbetering, met behulp van werkvormen en tools;
- Reflecteren op praktijkervaringen en deze vastleggen;
- Voortgang volgen over tijd;
- Inspiratie vinden vanuit actuele inzichten in onderwijsontwikkeling.
De gids is ontworpen door Naomi Mertens in de geest van onder andere het onderzoek van Anje Ros en biedt een praktische vertaling van haar inzichten naar de dagelijkse onderwijspraktijk. Door gestructureerd samen te leren, wordt de ontwikkeling van leraren duurzaam en zichtbaar.
Van onderzoek naar praktijk
Een school die werkt aan basisvaardigheden vanuit een leergemeenschap, doet meer dan een methode invoeren of een interventie uitvoeren. Ze bouwt aan een professionele cultuur waarin leren van en met elkaar centraal staat. Dat vraagt om leidinggevenden die deze manier van werken ondersteunen en een team dat eigenaarschap neemt over het eigen leren.
Mijn Leergemeenschap helpt scholen om die samenwerking te organiseren: van het formuleren van onderzoeksvragen tot het delen van opbrengsten. Zo wordt de cyclus van samen leren een vanzelfsprekend onderdeel van het werk.
”“De scholen die écht verbeteren, zijn de scholen waar leraren met elkaar praten over leren — het leren van leerlingen én hun eigen leren.”
— Anje Ros, 2023
Van onderzoek naar praktijk
Wie de basis op orde wil brengen, begint bij het team. Door structureel te investeren in samen leren en verbeteren, ontstaat onderwijs waarin basisvaardigheden niet alleen worden geoefend, maar stevig worden verankerd in het handelen van elke leraar.
Met de ondersteuning van Mijn Leergemeenschap kan elke school een start maken: klein, concreet en met groot effect.
Bronnen
- Ros, A. (2020). Professionele leergemeenschappen: leren verbeteren in het onderwijs. Fontys Hogeschool Kind en Educatie.
- Ros, A. (2023). Leren verbeteren: de kracht van collectief leren in het onderwijs. Lectoraat Leren en Innoveren, Fontys.
- Mertens, N. (2024). Mijn Leergemeenschap, de begeleidingsgids voor PLG. Uitgeverij OMJS
