Laten we na deze weken van afstandsonderwijs vooral kijken naar wat er wel lukt, vanuit een positieve mindset. Niet door te toetsen, maar door in gesprek te zijn en op een andere manier naar je lesstof en aanbod te kijken.
We bieden enkele handvatten die helpen om keuzes te maken en die passen bij deze tijd en bij iedere leerling. Voor de periode tot de zomer, maar ook voor daarna!
Betekenisvol rekenen gericht op begripsvorming voor alle leerlingen.
Rekenen verstopt
Graag dagen we iedereen uit zich bewust te worden van het feit dat in alles wat je dagelijks doet vaak cijfers/getallen en opgaven – dus rekenen – verstopt zit. Denk maar eens aan vanzelfsprekende dingen als; klok kijken, je houden aan een bepaald dagritme, de tijd en afstand om op school te komen, de hoeveelheid boterhammen die je smeert, het percentage van je accu enz. Dit lijken simpele voorbeelden, maar ze geven aan hoe nabij, concreet en betekenisvol rekenen is.
Rekenen heeft een grote betekenis in ieders leven en juist dat benadrukt het belang van leren rekenen. Wanneer je leert rekenen in een context die je herkent en die van betekenis is voor jou op dat moment, gebeurt er iets in je hersenen. Je koppelt nieuwe kennis en concepten aan zaken die je al kent en herkent.
Uiteindelijk is het veelvuldig herhalen en verwoorden van die ervaring het eigenlijke rekenen. Hierin ontstaat begripsvorming. Je laat zien dat het niet een toevalligheid is, maar dat je bewust iets doet (uitrekent, neerlegt, verdeelt of afleest, enz), er woorden aan geeft en zo een volgende keer weer kunt doen.
Dit refereert naar een model in de rekendidactiek dat we graag onder de aandacht willen brengen, het hoofdlijnenmodel.
In dit model worden een aantal fasen onderscheiden. We lichten deze kort toe.
Begripsvorming
Je start bij het leren van iets nieuws met begripsvorming. In deze fase staat het rekenconcept, de kennis en rekentaal centraal. Leerlingen maken kennis met een context die betekenis voor hen heeft. Als leraar ga je na wat zij al weten van deze context en wat zij nog moeten leren. Je organiseert (spel)activiteiten waarmee de leerlingen ervaringen kunnen opdoen. Op het moment dat de procedure of oplossing/strategie toegepast gaat worden, kom je in de volgende fase.
Ontwikkelen van procedures
Leerlingen ontwikkelen procedures door dit specifiek te oefenen. Leerlingen leren basisbewerkingen als optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen toe te passen. Zij leren hoofdrekenen en rekenen op papier volgens vaste manieren om tot een oplossing te komen. Ook leren zij werken met een rekenmachine en te schatten. Als leraar begeleid je deze fase door open opdrachten te geven waarbij leerlingen een strategie leren gebruiken en geef je feedback op hun strategie. Je leert hen wat gewenste en efficiënte aanpak is. Zij hebben ervaren dat zelf kunnen redeneren om een oplossing te bedenken. Op een gegeven moment worden de procedures min of meer automatismen. Dit wordt de fase van vlot leren rekenen genoemd.
Vlot leren rekenen
Het geleerde wordt een soepel toepasbare handeling waarbij je niet meer na hoeft te denken. Leerlingen maken hierbij gebruik van opgaven die zij uit het hoofd geleerd hebben. Dit is gememoriseerde kennis. In deze fase wordt er veel herhaald om zoveel mogelijk rekenkennis direct op te halen uit het geheugen. De leraar laat leerlingen weten welke kennis verwacht wordt en hoe zij dit kunnen oefenen.
Flexibel toepassen
De laatste fase in het model, het flexibel toepassen, is een evaluatieve fase. Er wordt gekeken of het geleerde ook flexibel toegepast kan worden in verschillende situaties. Ook hierbij geldt dat het belangrijk is om aan te blijven sluiten bij de belevingswereld van de leerling. De leraar begeleid deze fase door andere en nieuwe rekencontext aan te bieden waarbij de leerlingen zelf opgaven maken of getallen noteren. Samen deze contexten bespreken op metaniveau is belangrijk.
Bij het kijken naar wat leerlingen kunnen en waar zij staan in hun rekenontwikkeling zou je deze hoofdfasen voor leren rekenen als overzicht kunnen gebruiken. In welke fase handelt de leerling? Lukt het leerlingen om het geleerde toe te passen in verschillende contexten? Door vragen te stellen en in gesprek te gaan met de leerling of een groepje leerlingen rondom een onderwerp of leerdoel, kom je erachter of de leerling werkelijk in staat is de context te begrijpen en het geleerde flexibel toe te passen. Flexibel kun je opvatten als dat het er een beetje anders uitziet dan waar mee geoefend is in de oefeningen die gedaan zijn in de methode.
Tot de zomervakantie
Breng de aangeboden rekendoelen van de blokperiode in kaart.
– Van welke rekendoelen heb je het idee dat leerlingen deze goed hebben kunnen oefenen?
– Bij welke doelen heb je vraagtekens of ze wel voldoende aan bod zijn geweest?
Bepaal vervolgens met welke leerlingen je nog in gesprek moet gaan om erachter te komen of de begripsvorming, het oefenen en de procedure voldoende aan bod zijn geweest en de leerling in staat is om dit vlot toe te toepassen.
Het is fijn om dit niet met alle doelen te hoeven doen! Kies daarom voor de essenties van de doelen die je nu nog had willen doen. (in een normaal schooljaar)
Kortom, maak een keuze. Beperk je tot daar waar leerlingen gekomen zijn, wat wel lukt en de stap erna. En bepaal voor welke leerlingen welke aandacht en aanpak nodig is.
Een suggestie zou kunnen zijn om de doelen van de blokken die nog niet aan bod zijn geweest te bekijken en daar de essenties uit te halen. Hiervoor kun je de uitgewerkte essenties van SLO gebruiken.
”Een beredeneerd rekenaanbod, met of zonder methode voor nu, maar ook voor volgend schooljaar!
Vragen?
Heb je vragen over je rekenaanbod of aanpak voor je groep? Wij hebben een brede kijk op hoe je dit goed vormgeeft in je rekenles en beredeneerde keuzes maakt in je aanbod. We gaan hierover graag met je in gesprek of bekijk ons professionaliseringsaanbod voor het thema rekenen/wiskunde.
Of neem contact op met een van onze adviseurs op het gebied van rekenen/wiskunde:
Ine van de Sluis: ine@onderwijsmaakjesamen.nl
Kimberly Pijnenburg: kimberly@onderwijsmaakjesamen.nl
Marieke de haan: marieke@onderwijsmaakjesamen.nl
