Het thema – de verpakking van een beredeneerd aanbod

Werk jij als leraar in de onderbouw? Geen dag is hetzelfde. Wanneer jij je druk maakt om ‘grote mensen zaken’, brengen kleuters je altijd weer even in het hier en nu. Dagelijks onbedoelde uitspraken, omdat ze nog volop leren en bezig zijn met hun taalontwikkeling. Het is een feest om met kleuters te mogen werken. In de onderbouw is het werken met thema’s al heel gangbaar. Maar waarom eigenlijk? Welke thema’s kies je voor je groep en op welke manier geef je er vorm en inhoud aan?

Thematisch werken past bij de ontwikkelingsfase van een kleuter, waarbij alle zintuigen worden ingezet en een kleuter door betekenisvolle contexten de wereld steeds beter leert begrijpen. Een grote valkuil bij de keuze voor en inrichting van een thema is dat we ons richten op de aankleding en ‘leuke’ activiteiten. Echter vormen de doelen de basis en is een thema nodig om bepaalde doelen betekenisvol te kunnen maken. Kennis van de ontwikkelingslijnen is daarbij noodzakelijk om een beredeneerd aanbod voor jouw groep te kunnen samenstellen.

Het thema is de aankleding, verpakking van het beredeneerde aanbod en zorgt voor verbinding met passende inhouden in een betekenisvolle context. Denk aan: Sinterklaas en rijmen, de supermarkt en geld of de boerderij en meten (oppervlakte en omtrek).

Thematisch werken biedt samenhang tussen de verschillende activiteiten en is goed voor de stimulering van de taalontwikkeling. Binnen een thema kunnen kleuters woordbetekenissen herhalen en toepassen.

Het tot stand komen van een thema

Een thema moet dus aansluiten bij jouw groep. Daarvoor heb je als leraar een aantal vragen te beantwoorden:

Wat is de betekenis van dit thema voor een kleuter?

Welke eigen beleving kan een kleuter koppelen aan dit thema?

Welke ‘doe-‘behoefte levert dit thema op?

Vervolgens kan de link met de inhouden gelegd worden van taal, rekenen en motoriek.

Het is van belang om het thema bewust te introduceren. Je kunt kinderen prikkelen en enthousiasmeren. Laat kinderen ideeën inbrengen voor de invulling van het thema. Dat versterkt de betrokkenheid maar ook de motivatie. Middels een kringgesprek met open vragen kom je te weten wat er bij kinderen leeft. Wat kunnen we met dit thema doen? Het blijkt toch altijd weer dat we te snel voor kinderen gaan denken in plaats van met kinderen gaan denken. Kinderen zijn namelijk erg fantasie- en vindingrijk.

Waar denken ze aan? Wat weten ze al? En kijk ook welke bewegingen en gebaren ze maken bij het uitleggen van hun kijk op een thema? “Juf, we kunnen graven en op zoek gaan naar een schat?” of “Meester, dan hebben we heel veel dieren nodig.” Tevens lenen prentenboeken zich uitstekend bij het introduceren en verdiepen van een thema. Daarnaast kun je het prentenboek inzetten bij de invulling van begrijpend luisteren.

Samen met de kinderen kom je tot een keuze en kun je hen betrekken bij de verdere invulling. Een rekenactiviteit kun je inzetten om tot een keuze van het thema te komen.

Bijvoorbeeld: maak een matrix/staafdiagram van de keuzes.
Welk thema is het meest gekozen? Welke het minst? Tellen!

Thema voorbereiden

Als je met kinderen het thema hebt bepaald en ideeën hebt verzameld, kun je aan de slag met het vertalen van inhouden naar leerervaringen (verhalen, hoeken, materialen, buitenspel). Het is belangrijk om vanuit de doelen de activiteiten te bepalen. Maak gebruik van bronnen die je kunnen ondersteunen voor de verdere invulling.

Passende materialen bij het thema zijn van groot belang om kinderen betekenisvol te laten leren. Zorg dat je zelf niet alles kant en klaar hebt, laat juist kinderen hierin een belangrijke rol hebben. Behalve dat ze materialen verzamelen, kunnen ze ook dingen zelf maken. Hierdoor krijgt een thema nog meer betekenis. Wanneer kinderen in het thema gebracht zijn, komt het leren vanzelf. Er worden actief verbindingen gemaakt tussen eigen ervaringen en de werkelijke wereld.

Spel

Binnen een thema is spel is de motor van ontwikkeling en komen alle ontwikkelingsdomeinen samen. Kleuters willen beleven en spelen de handelingen van de volwassen wereld na. Geef kleuters de ruimte om in een vertrouwde omgeving, die uitnodigt tot activiteit, te experimenteren. Zorg voor voldoende variatie, zodat spel wordt uitgelokt en ze nieuwe ervaringen kunnen opdoen. Kleuters zijn van nature nieuwsgierig, willen de nieuwe leeromgeving verkennen en ontwikkelen zich door het spel.

De hoeken hebben een duidelijke functie waarin ze zonder al te veel sturing aan de slag kunnen. In de basishoeken (zand-/watertafel, huishoek en bouw-/constructiehoek) komen spel en leren samen. Neem je thema eens mee naar buiten en bedenk hoe je er buiten mee verder kan.

Duur van een thema

Geef kinderen de tijd om leerervaringen op te doen. Basisspel ontstaat vaak pas na een eerste week. Het is dan ook aan te raden om voor een thema minimaal vijf weken vrij te maken. Globaal zou je de volgende indeling daarbij kunnen hanteren:

Week 1: Weten wat er speelt… Gebruik deze week voor de verkenning, het gesprek, de introductie (prentenboek/verhaal) om het thema een eerste inhoud te geven.

Week 2: Inrichten van de hoeken en het aanbod: Welke ervaringen gaan kinderen opdoen? Waar worden ze door geprikkeld? 

Week 3: Focus op spel in hoeken en aanbod. Maak uitstapjes of zorg voor een prikkelende activiteit die ze zelf kunnen voortzetten in de hoeken

Week 4: Doorontwikkelen van hoeken en aanbod

Week 5: Idem 4

Week 6: Afronding van het thema. Plan geen nieuw aanbod, maar observeer wat dit thema heeft gedaan met de kinderen. Wat zie je ze doen in de hoeken? Welk spel is ontstaan? En welke inbreng hebben ze kunnen laten zien?