Wat een mooi leermoment – kwaliteitskenmerken van de leraar

In de nabespreking met de leraar gaan we het gesprek aan over dit moment. Voor deze leraar is het ‘heel normaal’, want zo doen de leerlingen het altijd. Maar hoe normaal is deze situatie eigenlijk? Al doorvragend trekken we met elkaar conclusies waaruit blijkt hoe waardevol dit moment is. Niet alleen de peerfeedback, maar ook de basis die er ligt om dergelijke effectieve leermomenten te laten ontstaan: onder andere duidelijk klassenmanagement, effectieve leertijd, een goed pedagogisch klimaat en de mogelijkheid om als leerling zelfregulatie te ontwikkelen. Als leraar durven loslaten, ofwel anders vasthouden. Al pratende zien we hoe de leraar zich steeds meer bewust wordt van haar handelen, waarover ze zelf letterlijk zegt: “Goh, zo had ik er nog niet naar gekeken.” Maar op welke momenten in ons werk nemen we wel even de tijd om bij successen als dit stil te staan? Om ze te delen met collega’s? Om ons echt even bewust te worden van het onderwijs dat wij verzorgen en de al dan niet bewuste keuzes die we daarin maken?

Terug op kantoor bespreken we met elkaar de ervaringen die we afgelopen week weer op diverse scholen hebben  opgedaan. Het zou toch mooi zijn wanneer leraren zich meer bewust zouden zijn van de successen die ze behalen in hun groep! Het lijken vaak alledaagse situaties, maar ze zijn altijd onderdeel van een groter geheel. In de waan van de dag is het helaas zo dat situaties als deze worden onderbelicht, terwijl het heel mooi is om te onderzoeken hoe  verschillende facetten hiermee samenhangen en zo bijdragen aan goed onderwijs.

Het blijkt echter een uitdaging voor leraren om met elkaar deze inhoudelijke gesprekken te voeren. Het vraagt een gemeenschappelijke visie en taal op onderwijs en concrete beelden bij de verschillende kwaliteitskenmerken van een leraar die samenhangen met goed onderwijs. Hoe mooi zou het zijn wanneer we leraren een middel kunnen geven waarmee ze vanuit eenzelfde kader het gesprek met elkaar kunnen voeren? En daarbij de verbinding tussen deze  verschillende kenmerken gaan zien?

Daarbij vinden we het wel belangrijk dat de eigenheid van leraren en scholen wordt gewaarborgd. Want wij adviseurs horen niet te bepalen op welke manier leraren invulling geven aan hun  onderwijs: dit is een vraag die ze zelf moeten beantwoorden, samen met hun collega’s en (hopelijk) op basis van de visie waarnaar ze handelen en waarmee ze hun leerlingen tegemoet treden.

Van leermoment naar overzicht en terug

Deze conclusies leiden ertoe dat we intern aan de slag gaan met onze collega-onderwijsadviseurs. We raadplegen verschillende bronnen en vullen deze informatie aan met de kennis en ervaringen uit onze eigen observaties in de praktijk. Ook maken we gebruik van het inspectiekader en de Monitor leskwaliteit, waarin kenmerken van effectieve lessen worden beschreven.

De verzamelde input categoriseren we naar acht kwaliteitskenmerken met deelaspecten – niet in uitgebreide taal, maar juist kort en krachtig. We vinden het belangrijk een overzicht te creëren dat in één oogopslag weergeeft waar het écht om gaat als we het hebben over effectief leerkrachthandelen in de groep. Geen standaard ‘afvinklijstje’ of een kijkwijzer, maar een totaaloverzicht dat uitdaagt tot een inhoudelijk gesprek met collega’s. Het wordt een praatplaat, uitgewerkt als bloem, waarbij op ieder bloemblaadje in kernwoorden een eigen kenmerk staat. De bloemblaadjes hangen met elkaar samen en kunnen niet los worden gezien. Samen vormen ze een bloem in bloei, het kader voor effectief onderwijs aan de leerlingen.

Meerdere scholen maken al gebruik van de bloem en we merken dat wanneer scholen dit middel inzetten in de dagelijkse praktijk, dit op korte termijn al voor verdieping kan zorgen. Teams openen de bouw- en teamvergadering door een van de kenmerken te agenderen en met elkaar de successen te delen. Ook zien we dat teams die collegiale consultaties organiseren door middel van klassenbezoeken, profijt hebben bij het inzetten van de bloem. Situaties in de groep worden besproken en daarbij wordt de samenhang van de verschillende kenmerken in kaart gebracht. Dit geeft leraren en teams richting in het bepalen van hun visie en schoolontwikkeling, omdat de kenmerken de basis raken van het verzorgen van goed onderwijs.