Toetsen spelen een cruciale rol in het leren van leerlingen. Mits op de juiste manier ingezet, kunnen toetsen bijdragen aan effectievere inzet van de tijd van de leraren tijdens de les (Carless e.a., 2011). Daarnaast kan het juiste gebruik van toetsing bijdrage aan een grotere verantwoordelijkheid van de leerling in het leerproces (Lysaght & O’Leary, 2013). Tenslotte kunnen leerlingen met de juiste inzet van toetsen beter grip krijgen op de ontwikkeling van vaardigheden als feedback geven en ontvangen, bewijs van leren geven, zelfregulatie en de leraar van feedback voorzien.
In de gesprekken over formatief evalueren worden verschillen geduid tussen formatief en summatief toetsen en zijn er ook gebieden van overlap te onderscheiden tussen de verschillende toetsvormen en het gebruik van die toetsen in het onderwijs.
Toetsen VAN het leren
Summatieve toetsen worden afgenomen aan het einde van periode of opdracht. Ze zijn bedoeld om de prestatie te beoordelen. Toetsen VAN het leren zijn formele toetsen: ze vragen een grote mate van inzet van zowel de leerling als de leraar. Daarnaast wordt veel waarde gehecht aan de uitkomst van de toets. Bij toetsen VAN het leren ligt de verantwoordelijkheid vooral bij de leraar, omdat de leraar de beslissing neemt of gegeven antwoorden juist zijn of niet.
Toetsen OM te leren
Bij formatieve evaluatie gebruiken de leraar en de leerling de informatie uit de toets om het leren van de leerling te verbeteren richting het gestelde doel. Toetsen OM te leren behelst meer dan dit: het biedt de leerling ook de kans om de leraar van feedback te voorzien over de kwaliteit van het onderwijs. Toetsen OM te leren voorzien zowel leerling als leraar van informatie om het gesprek over kwaliteit met elkaar aan te gaan. Feedback geven en ontvangen gaat beide richtingen op.
Figuur 1 Toetsen OM te leren
Bij toetsen OM te leren krijgt de leerling meer verantwoordelijkheid. De leerling kan in gesprek gaan met de leraar over de kwaliteit van leren en de kwaliteit van onderwijs. De leerling kan vanuit die verantwoordelijkheid besluiten nemen over vervolgstappen in het leerproces.
Toetsen ALS leren
Wanneer toetsen OM te leren de zelfregulatie van de leerling stimuleren wordt dit specifiek geduid als toetsen ALS leren (Earl & Katz, 2006). Leerlingen hebben voldoende ondersteuning nodig bij deze wijze van toetsen om zich zelfregulatie eigen te maken (Evans, 2003). Toetsen ALS leren kan daarmee gezien worden als een specifieke vorm van toetsen OM te leren met dezelfde mate van inzet en verantwoordelijkheden.
Poster Leren & Toetsen
De poster Leren & Toetsen laat zien dat er overlap is tussen de verschillende vormen van toetsing. In de kern is er een gemeenschappelijke overlap, namelijk dat alle vormen van toetsing het leren van de leerling ondersteunen. Wanneer toetsen VAN het leren bestaan uit korte, klassikale metingen om de voortgang te meten ontstaat de overlap naar toetsen OM te leren. Hierbij valt te denken aan de inzet van een digitaal antwoordsysteem als Kahoot of Socrative. Als leerlingen de mogelijkheid hebben om zichzelf te monitoren en daarop feedback van de leraar te vragen ontstaat een overlap tussen leren OM te leren en toetsen ALS leren. Als leerlingen een cijfer ontvangen voor de kwaliteit van hun zelfreflectie of in discussie mogen gaan over het cijfer van een summatieve toets zien we een overlap tussen toetsen VAN het leren en toetsen ALS leren.
Voor een juist beeld van de verschillende soorten toetsen volgt hieronder een overzicht van voorbeelden van de drie vormen van toetsing:
Toetsen VAN het leren (summatief)
Voornaamste doel is het bewijs leveren van de leerprestaties van de leerling.
- De toets wordt beoordeeld en is van formele waarde voor de leerling, leraar en school;
- De toets wordt meestal gebruikt ter afsluiting van een periode;
- De toets voorziet in een gestandaardiseerde uitslag in vergelijking met andere studenten of normen waarmee de school een besluit kan nemen over de studievoortgang (de leerling kan de uitslag ook gebruiken voor zijn eigen studieplanning);
- Het is een sterke externe motivator en kan daardoor zowel negatief als positief werken op het zelfvertrouwen van de leerling;
- Voorbeelden van summatieve toetsen zijn: examen, periodetoets en verslag.
Toetsen OM te leren (formatief)
Voornaamste doel is de leerling en de leraar te voorzien van feedback over de kwaliteit van leren en onderwijzen; de toetsuitslag is het startpunt van hun dialoog over kwaliteit.
- De toets krijgt meestal geen beoordeling, is informeel en dient als feedback en feed forward;
- De toets kan na het leren worden afgenomen, maar is vooral waardevol tijdens het leerproces;
- Bij de toets gaat het om termen als: succescriteria, dialoog, feedback en feed forward;
- In de besluitvorming geeft de toets inzicht in sterktes en zwaktes en biedt richting voor de volgende leeractiviteiten richting het leerdoel;
- Zowel positieve als negatieve feedback kunnen een groot effect op de emotie en motivatie hebben;
- Voorbeelden van formatieve toetsen zijn: dialoog leerling-leraar, geschreven of mondelinge feedback, peer feedback, advies in de vorm van feed forward naar de summatieve toets, korte digitale toetsen.
Toetsen ALS leren (formatief)
Voornaamste doel is de leerling feedback te geven over de zelfregulatie en kritisch te laten reflecteren op de eigen leerprestaties.
- De toets wordt niet beoordeeld;
- De toets vindt plaats tijdens het leerproces en geeft de leerling houvast voor de verbetering van het eigen leren;
- Bij de toets gaat het om termen als: zelfregulatie, zelfmonitoring, metacognitie, leren en reflecteren;
- In de besluitvorming geeft de toets de leerling inzicht in sterktes en zwaktes en helpt de leerling bij het leren en het ontwikkelen van zelfregulatie;
- Het doel van de toets is om de leerling een gevoel van vertrouwen en zelfverantwoordelijkheid te geven;
- Voorbeelden van formatieve toetsen zijn: evaluatie en reflectie aan de hand van algemene criteria, eigen werk vergelijken met juiste voorbeelden, leerlingen stellen gezamenlijk succescriteria voor de toets op.
Referenties
Carless, D., Salter, D., Yang, M., & Lam, J. (2011). Developing sustainable feedback practices. Studies in Higher Education.
Earl, L. M, & Katz, S. (2006). Rethinking classroom assessment with purpose in mind: Assessment for, as and of learning.
Evans, C. (2013). Making sense of assessment feedback in higher education. Review of Educational Research, 83(1).
Lysaght Z., & O’Leary, M. (2013). An instrument to audit teachers’ use of assessment for learning. Irish Educational Studies.
Bron: www.teachingandlearning.ie
